Alevilikte Semah

Alevilikte Semah

Kelime anlamı ile semah ,Arapça kökenli ,,sema,, sözcüğünden ,gök gökyüzü, işitme, dinlenme demektir. Müzik ve semah nefesleri (ilahiler) eşliğinde ilahi bir aşkla, coşkuyla dönülerek yapılan ve Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde Semah, Zaman,Pervaz, Mevlevilerde’de sema olarak ifade edilen Semah, Tasavvuf anlamıyla Hakk’a ve hakikata ulaşmayı simgeler.

Semah, Alevi-Bektaşi ayin ve törenlerinin ayrılmaz bir parçasıdır. Oniki Hizmetlerden biri de Semah törenidir. Vahdet-i vücut (varlıkların birliği) ilkesine dayanan Alevi-Bektaşilikte semahın , insanı insanla ,insanı doğa ve Tanrı-yla birleştiren , bütünleştiren bir özelliği vardır. Semahlardeki hareketleri, dönüşleri (çark ve pervazları) İslam öncesi, insanla doğa ilişkilerine gezegenlerin güneşin etrafındaki dönüşüne benzetmek mümkündür. Semah esnasında , sağ elin avuç içleriyle göğe ve sol elin yere doğru uzatlması ise, ‘’Hakk’tan alıp, halka verme’yi ‘’ simgeler.

Hacı Bektaşi Veli’ye göre
‘’Semah, ariflerin aleti, muhiplerin ibadeti, taliplerin maksududur’’.
Haşaki bizim semahımız oyuncak değildir;
İlahi bir sırdır mecazi değildir.
Her kim ki semahı bir oyun sayar,
O cifedir, namazı kılınır kimse değildir.
Tek Tanrı’lı dinlerden önceki doğa inançlarında (Özellikle Şamanizm ve Zedüşlikte) müzik ve semah bie nevi ibadet şekliydi.

Mevlana Celaleddin Rumi , semahı şöyle tanımlar:
Sema nedir bilirmisin ?
Kendinden geçip tanrı’ya varmak.
Ve de.,,bela’’ sesini duymak. Sema nedir bilirmisin ?
Gömlekten Yusuf’a ulaşmak, Onun kokusunu almak;
Yakup’un derdine ilaç olmak.
Sema nedir bilirmisin ?
Benim Tanrı’ya öyle bir zamanım var ki,
O süreçte ne en büyük bir melek
Ne de bir peygamber ulaşılabilecek.

Alevilerde – Bektaşi cemlerindeki Oniki Hizmetlilerden biri olan semah, 3-5-7-12-40 kişilik (üçler, beşler Yediler, Oniki İmamlar ve Kırkları simgeleyen) gruplar halinde dönüleceği gibi, 2-4-6-8-10-12 kişilik guplar halindede dönülür
Alevi –Bektaşiler’de semahlar, genelikle kadın ve erkekler tarafından birlikte dönülür .3 Bacı, 2 erkek bazı yörelerde ise tam tersi uygulanır.Semazenler veya pervazcılar semaha kalkarken önce Dede’ye (Mürşit,Rehber ve Pir makamına ) niyaz ederler; birbiriyle görüşürler.Sonrada Şah Hatayi, Pir Sultan Abdal, Nesimi, Virani,Yemini sadık, Noksani, Katibi, söyleyeekleri nefesler eşliğinde semah dönmeye başlarlar.

Semahlar, ağırlama, canlanma ve yeldirme (Çark, pervaz) bölümlerinden oluşur. Ağır adımlarla başlanılan semahlar, müsiğin ritmine göre yavaş yavaş hızlanır. Ve yeldirme bölümünde pervaneler gibi dönülür.‘’Allah Allah, Şah Şah, Hak için ola, seyr için olmaya...’’ Birbirilerine değmeyen, yan açılmış el ve kol hereketleriyle kanatlanmış turnalar andıran bu dönüşler tamamlandıktan sonra, semazenler yanyana gelip dara dururlar (peymançeye geçerler), Dede semah gülbangıni okur. Kırklar Semahı, Turnalar, Dem geldi,Miraçlama,Erkan Ali Nur, Aliyar, Muhammed Ali, Cebrail, Tevhid, Sarı Turnam, Çark Üryan , Kırat, Kartal, Alaçam, Bozok,Bengi, Garipler, Gönüller, Çoban Baba ,Ya Hızır semahları gelirler.

Maddeler Halinde Semah Tanımı
* Semah normalde Cem’de dönülür (dönmek hiçbir seyin durmadigini ölmedigini hareket edip degistigini sembolize der.
* Semah, Cem disinda ayrica; toplumsal içerigi olan toplantilarda ve tanitmak amaci için dönülebilir. Baska yerlerde dügün, eglence vs. kurallarina uyulamayacagi için, semah dönülmesi uygun görülmez.
* Yüzün üzerinde semah çesidi vardir, hepsi için geçerli olan, agir tempoyla baslar, hizlanir ve yavaslayarak durur. Duygularin/ruhun uçus ve geri dönüsünü sembolize eder.
* Cemde ve Semah dönülürken normalde çirag/mum yakilir. Bu isik, bütün alemi hareket ettiren/yaratan ilâhî NUR olarak kabul edilir. Ayrica alevi/enerjiyi, bilim ve sevgiyi-aski sembolize eder.
* Semahta kadin ve erkek sarttir, bununda birlik, esitlik, yaradilis, sevgi, karsitlarin birligi gibi çok derin anlamlari vardir.
* Semah yalin ayak dönülür, duygular dünyasinda uçulsa da gerçege, dogaya/topraga bagliligi sembolize eder. (Oku; benim sadik yârim kara topraktir. A.Veysel)
* Semah günlük, fakat temiz elbiseyle dönülebilir, bazi semahlar disinda (üryan semahi) özel elbise gerekmez. Genelde bele, kendini kontrol etmeyi (Eline Diline Beline sahip olmayi) ve sevdigine (yola) bagliligi sembolize eden bir kusak baglanir.
* Bazi semahlarda avuçlar yer ve gökyüzüne döndür?lür, yerle gök arasinda (1. kapi hava ve 4 kapi toprak / tanri ve insan) arasinda bag kurulur.
* Gözler genellikle el/avuç içine bakar, bu da aynada kendini (insanda tanriyi) görmeyi, sembolize eder. (Aynayi tuttum yüzüme Ali gör?ndü gözüme. Nazar eyledim özüme Ali gör?ndü gözüme)
* Semahta kalbe, (döse) götür?len eller, Alevilerin bir tür selamidir. Içten ve kalpten sevgi ve yola bagliligi sembolize eder.
* Bazi semahlarda eller dairenin disindan içine uzatilir. Bu Haktan, hakkiyla, helâl alip, halkla ‘yarin yanagindan gayrisini paylasmayi sembolize eder.
* Bazi semahlardaki figürlerde dogadaki canli varlilarin (hayvanlarin, bitkilerin) özeliklerini, emek, sevgi, birlik vbg. çesitli konulari sembolize eder.